معرفی فلش کارتهای تمرینات دهانی حرکتی
در این مقاله قصد داریم به موضوع اختلالات حرکتی گفتار و بیماری‌های آن بپردازیم. ولی قبل از آن، بهتر است با سه مفهوم اختلال، حرکت و گفتار بیشتر آشنا شویم.
اختلال چیست؟
عملکرد غیرطبیعی
گفتار چیست؟
برقراری ارتباط با نشانه‌های کلامی که این نشانه‌ها به‌طور قراردادی انتخاب‌شده است و شامل هجاها، کلمات، جمله‌ها، آواسازی‌ها و ریتم و آهنگ گفتار است.
حرکت چیست؟
بخشی از سیستم عصبی که مسئول فعالیت‌های ارادی ما می‌باشد.
اختلالات حرکتی گفتار
حال که با مفاهیم اصلی آشنا شدیم نوبت به تعریف کامل این دسته از اختلالات است.
اختلالات حرکتی گفتار دسته‌ای از اختلالات گفتاری هستند که توانایی طبیعی بدن در انجام گفتار را به سبب نارسایی‌های مغزی-عصبی مختل می‌کنند. در واقع اختلالات حرکتی مجموعه‌ای از نقایص تولید گفتار است که به دلیل عملکرد غیرطبیعی سیستم حرکتی به وجود می‌آید.
دسته‌بندی اختلالات حرکتی گفتار:
در واقع برای اینکه ما سخنی بر زبان آوریم ابتدا نیاز است که فکر کنیم، ایده‌پردازی کنیم که چه چیزی می‌خواهیم بگوییم سپس برنامه‌ای در مغز جهت حرکت و هماهنگی اندام‌ها ایجاد می‌شود در نتیجه پیامش به ماهیچه‌های لب‌ها زبان و آرواره‌ها می‌رود و بعد از آن گفتار با حرکات و هماهنگی اندام‌های گفتاری تولید می‌شود.
با توجه به توضیحاتی که داده شد ما در این روند تولید گفتار به‌طور کل می‌توانیم دو نوع اختلال حرکتی گفتار داشته باشیم.
دیزآرتری یا گفتار فلجی (که خود شامل 6 نوع است) و آپراکسی: اشکال در برنامه‌ریزی مغزی و نقص در حرکات متوالی گفتار
در مقاله‌های قبلی به تعریف آپراکسی و روش‌های درمان آن اشاره‌ای کردیم در این مقاله بیشتر قصد داریم به تعریف و توضیح دیزآرتری بپردازیم.
دیزآرتری
دیزآرتری یا به زبان ساده‌تر گفتار فلجی ناشی از آسیب ماهیچه‌ای است که باعث ضعف، کندی و یا ناهماهنگی ماهیچه‌ها می‌شود.
علت‌های احتمالی دیزآرتری:
سکته‌ها، تومورها، عفونت‌ها و آسیب های مغزی، فلجی عوامل مادرزادی، پارکینسون، شکاف لب و کام و...
انواع دیزآرتری:
شش نوع دیزآرتری داریم که شامل:
دیزآرتری شل
دیزآرتری سفت
دیزآرتری آمیخته (شل و سفت)
دیزآرتری اتاکسی
دیزآرتری کم‌حرکتی
دیزآرتری پرتحرک
دیزآرتری در چه فرایندهای گفتاری اثر می‌گذارد؟
دیزآرتری در تمام فرایندهای گفتار یعنی بر تنفس، آواسازی، تشدید، تولید و نوای گفتار اثر می‌گذارد.
اما بارزترین اثر آن بر روی تولید است و باعث خطاهایی در تولید گفتار می‌شود.
در ادامه به تأثیر این اختلال در تولید گفتار می‌پردازیم و به یکی از پر کاربردترین روش‌ها برای حذف این خطاها اشاره خواهیم کرد.
دیزآرتری چه تاثیری بر تولید گفتار دارد؟
خراب گویی در صامت‌ها و مصوت‌ها
تولید مبهم صامت‌ها و مصوت ها
طولانی ادا کردن واج‌ها
وجود حرکات سریع یا کند (بسته به نوع دیزآرتری) در اندام‌های گفتاری
حرکات نامنظم گفتاری یا غیرگفتاری
و...
وجه اشتراک آپراکسی با دیزآرتری:
نقص در تولید گفتار از شباهت‌های این دو نوع اختلال حرکتی است. اما چگونه می‌توان این نقص را تا جای امکان درمان و جبران کرد؟ راه‌های زیادی برای این امر وجود دارد ولی کاربردی‌ترین روش که هم مناسب برای محیط درمان و هم محیط خانه هست؛ دادن سرنخ‌های بینایی و تمرینات دهانی حرکتی برای آماده‌سازی عضله‌ها و اندام‌های گویایی است.
سر نخ بینایی چیست؟
در این افراد، فرد از جایگاه تولید بی‌اطلاع است و ما با نشان دادن اینکه هر واج در کجا و چگونه تولید می‌شود به بهبود تولید وی کمک می‌کنیم.
چگونه می‌توان به فرد سرنخ بینایی داد؟
برای این کار می‌توان از یک ابزار مناسب که کمی جلوتر به معرفی آن می‌پردازیم؛ استفاده کرد که هم درمانگر و هم‌خانواده بتواند پس از آموزش از آن استفاده کند تا کودک یا فرد بزرگسال بتواند با دیدن چگونه تولید شدن هر واج نقص‌های تولیدی در گفتار خود را کاهش دهد.
فلش کارت های تمرینات دهانی حرکتی:
این پکیج شامل چهل و هشت کارت پشت و رو رنگی و انیمیشنی در اندازه 16.5 در 17.5 می‌باشد که هر کارت یک تمرین دهانی حرکتی توسط یک حیوان به تصویر کشیده شده است و در پشت همان کارت توسط یک کاراکتر انسانی همان حرکت دوباره به تصویر کشیده شده است و توضیحات مربوط به تصویر در پایین کارت آورده شده است.
نمونه ایی از فلش کارت‌ها:
مانند سنجاب زبانت را به قسمت جلویی دندان‌های فک بالا برن (و تصویر سنجابی نیز که در حال انجام همین کار است بر روی کارت درج‌شده است.)
در پشت کارت تصویر دختری را که در حال انجام این کار است را می‌بینیم و تصویر به خوبی چگونگی انجام کار را نشان داده است.
هدف فلش کارت‌ها
این فلش کارت‌ها ابزاری است که علاوه بر اینکه عضلات و اندام‌های گویایی را آماده و هماهنگ برای تولید گفتار مناسب می‌کند با سر نخ‌های بینایی که می‌دهد فرد را برای تلفظ درست واج‌ها آماده می‌سازند.
استفاده از کارت‌ها در خانه
برای انجام اعمال نوشته‌شده بر روی کارت‌ها در خانه، درمانگر باید ابتدا نحوه صحیح انجام حرکات را به والدین آموزش دهد تا والدین بتوانند به‌درستی در خانه با کودک خود تمرین کنند.
این فلش کارت‌ها مورد استفاده در موراد زیر می‌باشد:
- کودکان مبتلا به آپراکسی و دیزآرتری
- انواع اختلالات تولیدی
- کودکان با تأخیر در رشد گفتار و زبان
- قابل‌استفاده در محیط‌های درمانی، آموزشی و خانه
خلاصه:
دیزآرتری و آپراکسی دو نقص حرکتی تولید گفتار هستند که از بارزترین نقص‌هایی که به‌جا می‌گذارند می‌توان به نقص در تولید اشاره کرد که با استفاده از فلش کارتهای تمرینات دهانی حرکتی می‌توان تا حد زیادی این نقص را جبران نمود.
گردآورنده: مهدیه محمدنژاد (دانشجو گفتاردرمانی علوم پزشکی تهران)
نظر خود را بنویسید