معرفی مجموعه کتاب "باشگاه مغز کودک"
مغز کودک من
مغز انسان عملکردهای گوناگون و بی نظیری دارد، عملکرد هایی که در روزهای اول زندگی کودک شکل میگیرد و به تدریج کامل می شود و سهم قابل توجهی در پیشرفت و آینده کودک دارند و اختلال در هر کدام از این عملکردهای حیاتی می تواند مانع رشد و تعالی انسان شود.
عملکردهایی که به‌طورکلی تحت عنوان "شناخت" می‌شناسیم؛ نظیر: توجه، حافظه، سرعت پردازش، هماهنگی چشم و دست، مهار پاسخ، انعطاف‌پذیری، پردازش های دیداری فضایی، استدلال.
"شناخت" در مفهوم عام جامعه دانستن چیزی و شناختن کسی معنا می شود ولی درواقع شناخت فراتر از اینهاست و نامی است برای گروهی از عملکردهای پایه و اساسی مغز که پیش از زبان آموزی در کودک شکل میگیرد.
در این مقاله سعی داریم هرکدام از این عملکردهای شناختی را بررسی کرده و در آخر پیشنهادهایی برای تقویت این عملکردها ارائه دهیم.
توجه:
توانایی مغز در انتخاب و تمرکز بر روی اطلاعات و اتفاقات مهمی است که در محیط وجود دارند.
در اینجا توجه نیز به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود، مانند:
- توجه تقسیم‌شده: یعنی کودک بتواند همزمان بر روی چند موضوع توجه کند املا نوشتن یک نوع توجه تقسیم‌شده است که کودک همزمان باید به سخنان گوینده املا توجه کند و هم باید با دقت و درست املا بنویسد.
- توجه انتخابی: همه محرک‌ها را حذف کند و فقط به یک محرک توجه کند. مانند گوش دادن به سخن فردی در شلوغی
- توجه پایدار: یک مدت طولانی بتواند روی یک موضوع بماند.
- توجه انتقالی: توانایی انتقال توجه از یک موضوع به موضوع دیگر با سرعت بالا
برای مشاهده کتاب باشگاه مغز کودکان (1) روی تصویر زیر کلیک کنید:
حافظه:
توانایی مغز در نگهداری و به خاطر آوردن فوری اطلاعاتی است که یاد گرفته می‌شود.
حافظه نیز به موارد گوناگونی تقسیم می شود:
- حافظه کوتاه مدت: به خاطر آوردن اطلاعاتی که در مدت زمان کوتاهی یاد گرفته شده است. به طور مثال سعی کنید این سه کلمه را بخاطر بسپارید و تا یک دقیقه دیگر به یاد آورید:آب، آبی، فرش
- حافظه بلند مدت: به یاد آوردی خاطرات گذشته
- حافظه فعال: دست‌کاری اطلاعات ذخیره‌شده مثلاً کلمات بیان‌شده در مثال بالا را از آخر به اول بگویید.
- سرعت پردازش: توانایی مغز در نشان دادن واکنش سریع به اتفاقاتی که در محیط اطراف رخ می‌دهد، مانند تمریناتی که در آن باید سرعت عمل داشته باشد.
- هماهنگی حرکات چشم و دست: توانایی مغز در ایجاد هماهنگی بین حرکات دست‌ها و چشم‌ها، مانند تمریناتی که در آن باید شکل را مطابق الگو رنگ کند.
- مهار پاسخ: توانایی مغز برای متوقف کردن به‌موقع یک رفتار.
- انعطاف‌پذیری: توانایی مغز برای انطباق با شرایط جدید و متغیر محیطی، مانند تمریناتی که در آن کودک باید مسیری را به‌طور یکی در میان در بین اشکال رسم کند.
- پردازش های دیداری فضایی: توانایی مغز در درک و یادگیری اطلاعات مکانی، مانند تمریناتی که در آن کودک باید بر اساس جهت های راست و چپ پاسخ دهد.
- استدلال: توانایی مغز برای پیدا کردن قواعد منطقی برای حل مسئله، مانند تمریناتی که در آن کودک باید الگوی مشخصی را در توالی تصاویر پیدا کند.
حوزه شناخت، پایه، درک، بیان گفتار، ارتباط و یادگیری است و اختلال در هرکدام از شاخه‌های شناخت ممکن است آسیب‌هایی به هرکدام از حوزه‌های دیگر وارد کند.
برای مشاهده کتاب باشگاه مغز کودکان (2) روی تصویر زیر کلیک کنید:
ارتباط حوزه شناخت و درک زبان:
یکی از ارتباطات مهم شناخت و درک حافظه است که نقش مهمی در این حوزه ایفا می‌کند، ضعف حافظه موجب کاهش خزانه واژگان درکی می‌شود به‌طور مثال کودک حیوانات مختلف را می‌شناسد و یاد میگیرد و لازم است قدرت حافظه کافی داشته باشد تا اطلاعات را به خاطر بسپارد و هنگام مشاهده دوباره حیوان موردنظر آن را بازیابی کند و درک کند.
ارتباط حوزه شناخت با گفتار:
شناخت و گفتار ارتباط تنگاتنگی باهم دارند اولین مورد که می‌توان به آن اشاره نمود ارتباط سرعت پردازش با گفتار است.
فرد باید بتواند در یک موقعیت خاص و در یک زمان معین هر تعداد کلمه موردنیاز را به خاطر بیاورد و بیان کند که البته این به ارتباط بین حافظه و گفتار هم تاکید می‌کند.
یادآوری قوانین گفتار مثل حرف ربط و اضافه، معنای کلمات نیزشکل دیگری از ارتباط حافظه با گفتار است.
همچنین بیان گفتار بسیار وابسته به درک است و درک نیز وابسته به وجود شناخت بنابراین اختلال در حوزه شناخت به‌طورکلی موجب اختلال در گفتار و زبان می‌شود.
ارتباط حوزه شناخت و ارتباط
درواقع تمام آیتم‌های شناخت بر روی ارتباط تأثیرگذار است چراکه ارتباطات از درک و بیان تأثیر می‌پذیرد و همچنین مهارت حل مسئله در رویارویی با موقعیت‌های مختلف زندگی کاربرد اساسی دارد.
ارتباط حوزه شناخت و یادگیری:
کودک برای اینکه بخواند، بنویسد و مسائل ریاضی را حل کند نیاز است بخش‌های مختلف مغز به‌طور همزمان باهم کار کنند. هماهنگی چشم‌ها و دست ازجمله آیتم‌های شناختی است که کودک در نوشتن به کار می‌برد.
کودک نیاز به یک حافظه نرمال برای بازیابی اطلاعات کسب‌شده دارد و نیاز به مهارت حل مسئله در آموزش و یادگیری دارد. و...
برای مشاهده کتاب باشگاه مغز کودکان (3) روی تصویر زیر کلیک کنید:
اختلالاتی که در آنها حوزه شناخت دارای نقص جدی است:
اختلالات یادگیری، اختلالات خواندن و نوشتن، طیف اتیسم، تأخیر در گفتار و زبان، اختلالات ارتباطی، کم شنوایی، بیماری‌های سندرومیک مثل سندروم داون، پیش فعالی و نقص در توجه و تمرکز و...
درمان
یکی از گام‌های مهم درمان اختلالات ذکرشده در قسمت بالا، درمان حوزه شناخت است که توسط گفتار درمانگر، کار درمانگر ذهنی و... انجام می‌شود. درمانگران با استفاده از ارزیابی‌های به‌خصوص ابعاد مختلف اختلال را اندازه می‌گیرند و طبق آن برنامه‌ی درمانی مناسب را می‌چینند.
تاثیر والدین
با توجه به اینکه کودک بیشترین زمان خود را با خانواده و در محیط خانه می گذراند طبیعی است که والدین نقش پر رنگی در درمان کودک داشته باشند. والدین این کودکان باید بازه‌های زمانی ویژه‌ای برای کودکان خود در نظر بگیرند و ادامه روند درمانی که درمانگر در کلینیک انجام داده است را در خانه انجام دهند برای این کار نیاز است والدین خلاق باشند و از انواع بازی ها و ابزارهای متنوع استفاده کنند ما در ادامه قصد داریم یکی از پرکاربرد ترین ابزارهای درمانی را که هم مورد استفاده درمانگران است و هم مورد استفاده والدین، به شما معرفی کنیم.
مجموعه‌ی کتاب های باشگاه مغز کودک
این مجموعه در تلاش است شاخه‌های مختلف حوزه شناخت در کودک را با استفاده از بازی و سرگرمی تقویت کند، این مجموعه طوری طراحی‌شده است که هم برای کودکان با رشد طبیعی و هم برای کودکان دارای اختلال رشدی کاربرد داشته باشد و همچنین این مجموعه به شکلی ساده طراحی‌شده که علاوه بر درمانگران در محیط‌های بالینی قابل‌استفاده برای والدین و معلمین در خانه و مدرسه باشد و این مجموعه با وجود طراحی‌های کودکانه و سرگرمی‌های متنوع برای کودکان بسیار لذت‌بخش است.
مجموعه‌ی «باشگاه مغز کودک» برای افرادی است که باور دارند، یادگیری و سرگرمی برای کودکان باید در کنار هم باشد.
مجموعه باشگاه مغز کودک، به دنبال آن است تا به کودک یاد دهد که چگونه از عملکردهای متعدد مغزی خود مانند توجه و حافظه استفاده کرده و تمرینات این مجموعه را حل کند؛ تمریناتی که به‌صورت هدف‌دار، پله‌پله و به‌تدریج از آسان به دشوار چیده شده‌اند و در هر پله کودک را با چالش جدیدی مواجه می‌سازد.
طراحی و تألیف مجموعه باشگاه مغز کودک برای سنین پیش‌دبستان و دبستان در سه سطح، آسان (جلد اول)، متوسط (جلد دوم) و دشوار (جلد سوم) طراحی‌شده است که می‌تواند در هر دو صورت وابسته (هر سه جلد) و یا مستقل (یک یا دو جلد) مورداستفاده قرار گیرند، این تمرینات باهدف فعال‌سازی و تقویت هشت عملکرد اساسی شناخت طراحی‌شده است:
- توجه
- حافظه
- سرعت پردازش
- هماهنگی حرکات دست و چشم
- مهار پاسخ
- پردازش های دیداری فضایی
- استدلال و حل مسئله
همان‌طور که در بالا ذکر شد، شناخت عنصر مهم و حیاتی یادگیری، ارتباط و بیان کودک است و تقویت شناخت و یا درمان نقایص شناختی می‌تواند آینده بسیار روشن‌تری برای کودکان به ارمغان بیاورد و این مجموعه با استفاده از ورزش و تمرینات مغزی رسیدن به این هدف را برای خانواده‌ها و درمانگران تسهیل می‌بخشد.
همچنین در این کتاب شخصیت‌های کارتونی متنوعی (مثل بچه موشی و بچه پیشی) به میدان آمدند تا کودک را در این مسیر تشویق کنند.
توصیه‌هایی برای والدین جهت استفاده از مجموعه کتاب باشگاه مغز کودک
بهتر است والدین در ابتدا میزان راهنمایی و کمک خود را زیاد کرده و سپس کم‌کم این راهنمایی‌ها را کم کنند و اجازه دهند، کودک با استقلال بیشتری تمرینات را انجام دهند.
بهتر است والدین پس از انجام هر پله، پاسخ‌های کودک را با پاسخ‌نامه مقایسه کنند و پیشرفت کودک را به‌صورت کلامی مورد تشویق قرار دهند. تشویق و بازخوردهای کلامی مثبت برای کودکان بسیار واجب و ضروری است.
والدین در انجام تمریناتی که نیاز به نقاشی و یا رنگ آمیزی دارد، کودک را آزاد بگذراند تا کودک با خلاقیت خود آنها را انجام دهند.
برای لذت بخش شدن تمرین ها بهتر است برخی تمرین ها به صورت گروهی انجام شود.
خلاصه
ما در این مقاله سعی کردیم پنجره‌ی کوچکی از حوزه شناخت را باز کرده و به شما عزیزان عملکرد های بنیادی مغز را معرفی کنیم. شناخت، پایه راه‌های ارتباطی یک انسان با جهان پیرامونش است بنابرین تقویت حوزه شناخت در کودکان می تواند نقش بسزایی در آینده آنها داشته باشد و مجموعه کتاب های "باشگاه مغز کودکان" می تواند این هدف را تسهیل کند.
مهدیه محمدنژاد، کارشناس گفتاردرمانی
نظر خود را بنویسید