معرفی کتابهایی برای گفتاردرمانی کودکان

ما چگونه صحبت می‌کنیم؟

تولید صدا و بیان کلمات در انسان یک فرایند بسیار پیچیده است که تعداد بسیار زیادی از اندام‌ها و ارگان‌های بدن در انجام آن دخالت دارند. مغز با ارسال پیام به اندام‌های مختلف باعث هماهنگ انجام کار بخش‌های مختلف می‌شود؛ اندام‌ها هم با دریافت دستور از مغز، شروع به فعالیت هماهنگ شده و سازمان یافته می‌کنند.

 مشکلات تلفظی در کودکان خطر

هر چه تعداد اندام‌های شرکت‌کننده در یک فرایند بیشتر باشد بدیهی است که تعداد اختلالات به وجود آمده هم می‌تواند بیشتر باشد درست مثل فرایند تولید گفتار که با آسیب به هر یک از اندام‌های شرکت‌کننده در این فعالیت اختلال گسترده‌ای در تولید و بیان کلام به وجود می‌آید و باعث می‌شود گفتار کودک ناواضح شود.

چرا کودک من گفتار ناواضحی دارد؟

دلایل زیادی می‌تواند وجود داشته باشد که گفتار کودک ناواضح شود که برخی از این دلایل بدون منشأ و برخی دارای منشأ و علت مشخصی هستند. انواع اختلالات با منشأ که دارای دو نوع مادرزادی و اکتسابی هستند شامل:

•  اختلالات دهانی-صورتی، (مثل شکاف لب و کام، اشکال در زبان، اشکال در دندان‌ها و اشکال در ساختار بینی)
• سندروم‌های ژنتیکی (مثل سندروم داون، سندروم ایکس شکننده)
• اختلالات عصبی-حرکتی (مثل دیزآرتری و آپراکسی)  
• مشکلات شنوایی

درمان اختلالات تولیدی و تلفظی

اختلالات گفته‌شده بالا تنها بخشی از دلایل ناواضح بودن گفتار کودک است. برخی از دلایل از بدو تولد معلوم هستند و برخی دیگر خاموش هستند و زمان می‌برد تا مشخص شوند، در هر صورت خانواده پس از دیدن علائم شروع به طی کردن روند درمانی کودک خود می‌کند.

درمان‌هایی متفاوت برای هر کودک

زمان پروسه درمانی که یک کودک با اختلال تلفظ و تولید طی می‌کند، می‌تواند با کودک دیگر بسیار متفاوت باشد برخی از دوره‌های درمانی کوتاه و برخی طولانی هستند. همچنین روش درمانی این کودکان نیز بسته به نوع اختلالشان متفاوت است. برخی از این کودکان نیاز به کاشت حلزون هستند برخی دیگر نیازمند جراحی کام و لب و برخی دیگر نیازمند درمان‌های دارویی و روانپزشکی هستند.

گفتاردرمانی، ضروری و مهم

ولی وجه مشترک بین همه این اختلالات طی کردن پروسه گفتاردرمانی است؛ کودک باید دوره‌های درمانی گفتاردرمانی را با توجه به نیازش طی کند. چرا که این کودکان در تولید حروف صامت (حروف بی‌صدا) و یا حروف مصوت ( حروف صدادار) دچار مشکل هستند. یک متخصص گفتار و زبان ابتدا تولید حروف را در کودک تحریک می‌کند و سپس به ایجاد و ابقا حروف در بیان کودک می‌پردازد.

یک متخصص گفتار و زبان در این راه نیازمند چیست؟

• مهارت، تجربه و انتخاب درست‌ترین روش

• یک خانواده همراه

• ابزار مناسب

نقش خانواده

بخش زیادی از درمان کودکان با اختلالات تولیدی و تلفظی وابسته به خانواده است. زیرا یک کودک تعداد روزهایی که به گفتاردرمانی مراجعه می‌کند بسیار کمتر از زمانی است که در محیط خانه و در کنار خانواده است و خانواده با انجام تمرین‌هایی که گفتار درمانگر به آنها آموزش می‌دهد، کمک زیادی در جهت بهبودی کودک خود می‌کنند.

کتابی هایی برای درمان

ابزارهای مناسب این روند کتاب‌هایی هستند که به این منظور طراحی‌شده‌اند، برخی از این کتاب‌ها را باید گفتاردرمانگر در محیط کلینیک استفاده کند و برخی از کتاب‌ها هم، قابل‌استفاده در محیط خانه و کلینیک هستند.

دو کتاب مناسب برای گفتار درمانی کودکان

• کتاب فرهنگ تصویری صامت ها (همخوان ها)

• کتاب فرهنگ تصویری صامت ها در جمله

این دو کتاب، کتاب‌هایی مقرون‌به‌صرفه ایی هستند که برای کودکان با اختلالت تولیدی مناسب هستند و قابل استفاده در کلینیک‌ها و خانه هستند؛ در ادامه به توضیح هرکدام از کتاب‌ها می‌پردازیم:

کتاب فرهنگ تصویری صامت ها (همخوان ها)

این کتاب ابتدا به ایجاد حروف بی‌صدا (صامت‌های مشکل‌دار) می‌پردازد و سپس به‌تدریج به تثبیت این صداها در ابتدا، وسط و انتهای کلمه می‌پردازد. کودکان با استفاده از این کتاب، صداهای را در تمام بخش‌های کلمات یاد می‌گیرند. این کتاب با کلمات متنوع و گوناگون برای هر تصویر و همچنین عکس‌های شاد و سرگرم‌کننده، به هیچ‌وجه برای کودکان خسته‌کننده نیست.

این کتاب برای چه کودکانی مناسب است؟

• کودکان مبتلابه اختلالات تولیدی تلفظی

• کودکان مبتلا به اختلالات روانی گفتار

• کودکان مبتلابه تأخیر در رشد گفتار و زبان

• کودکان کم‌شنوا

• کودکان عقب‌مانده ذهنی

• کودکان دارای هوش عادی

• کودکان در مقطع دبستان و پیش‌دبستان

کتاب فرهنگ تصویری صامت ها در جمله

پس‌ازاینکه کودک تولید حروف بی‌صدا (صامت‌ها) را در بخش‌های مختلف کلمه آموخت، نوبت استفاده از این کتاب است. حالا کودک باید استفاده از صداها را در بخش‌های مختلف جمله بیاموزد. این کتاب دارای تصاویری است که کودک باید جملات مرتبط با آن تصاویر بگوید که این جملات همگی دارای صدای مدنظر هستند و باعث تثبیت صداها در بخش‌های مختلف کلمه و جمله می‌شوند. این کار به کودک کمک می‌کند تا در گفتار محاوره هم از حروف درست استفاده کند.

این کتاب برای چه کسانی مناسب است:

• اختلالات تولیدی و تلفظی

• کودکان دارای تأخیر در رشد گفتار و زبان

• کودکان با مشکلات شنوایی

• کودکان عقب‌مانده ذهنی

• کودکان عادی دو تا هفت سال و نو سوادان در کلاس اول ابتدایی

• کودکان در طیف اختلالات رشدی فراگیر و اتیسم

همین‌طور که ملاحظه کردید این کتاب‌ها علاوه بر اینکه برای کودکان با رشد غیرطبیعی مناسب است برای کودکان پیش‌دبستان و اول دبستان با رشد عادی هم مناسب است و چراکه باعث تمایزگذاری آنها در صداها و تسهیل فرایند خواندن و نوشتن می‌شود.
این دو کتاب، کتاب‌هایی بسیار سودمند و در پروسه درمانی هستند و همچنین برای استفاده در خانه هم بسیار راحت هستند و خانواده با استفاده از این کتاب‌ها و انجام پروسه‌های درمانی گفتاردرمانی می‌تواند کمک زیادی به کودک خود بکند.
گردآورنده: مهدیه محمدنژاد